Prawo karne – jaki zakres obejmuje?
Prawo karne jest ogółem norm prawnych, które za pomocą kary jako zasadniczego środka przymusu, zawartego w tych normach chronią określonych wartości społecznych, które mogą zostać naruszone czynami społecznie niebezpiecznymi czyli przestępstwami.
Odnośnie prawa karnego, określenie „wartość społeczna” obejmuje istotne elementy takie jak zdrowie, godność jednostki, życie czy majątek.
Za czyn społecznie niebezpieczny jest uznawane każde zachowanie, które pozostaje w ujemnej relacji do wartości publicznych. Za przestępstwo uznawany jest każdy czyn człowieka, który jest zabroniony przez ustawę pod groźbą kary. Możemy wyróżnić zbrodnię lub występek, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy. Istnieją również wykroczenia jednak są one obejmowane przez prawo wykroczeń i nie zaliczają się do kwestii prawa karnego.
Prawo karne jest także blisko związane z prawem karnym dla nieletnich, które określa zasady postępowania z nieletnimi sprawcami czynów karalnych. Prawo to jednak nie jest zaliczane jako część prawa karnego z tego względu, ze popełniane czyny przez osoby niepełnoletnie co do zasady nie stanowią przestępstw, co przekłada się na fakt, że odpowiedzialność za nie nie ma charakteru odpowiedzialności karnej.
Co wyszczególnia i jakie działy zawiera prawo karne?
Prawo karne wyszczególnia nakazy i zakazy postępowania, dokładnie określone czyny będące przestępstwem, a także zakres odpowiedzialności oraz sankcje w razie przekroczenia przepisów i sposób wymierzenia i wykonania kary. Biorąc pod uwagę charakter regulacji, prawo karne zaliczane jest do prawa publicznego. Możliwe jest dokonanie podstawowego podziału prawa karnego na prawo karne materialne i procesowe. Natomiast ze względu na treść regulacji wyróżnić można trzy podstawowe działy prawa karnego do którego zaliczane jest prawo karne materialne, prawo karne procesowe oraz prawo karne wykonawcze.
Prawo karne materialne obejmuje przepisy prawne, które regulują wykorzystanie środków reakcji państwa na określone zachowania, które są zabronione. Prawo karne procesowe zawiera w sobie przepisy prawne, które regulują proces karny, poprzez dokładne określenie jego modelu przez zespół podstawowych elementów. Ostatni rodzaj czyli prawo karne wykonawcze obejmuje przepisy prawne dotyczące trybu wykonywania kar, które zostały wcześniej orzeczone w wyniku popełnionego przestępstwa. Zawiera ona również regulacje określające uprawnienia osób skazanych.
Jakie funkcje pełni prawo karne?
Prawo karne odgrywa ważną rolę, dzięki której możliwe jest stosowne dobranie zachowań koniecznych do przeprowadzenia w wyniku popełnionego przestępstwa. Można wyróżnić podstawowe funkcje prawa karnego. Pierwszą z nich jest sprawiedliwość – prawo karne umożliwia poczucie sprawiedliwości osobie pokrzywdzonej oraz całego społeczeństwa. Dzięki niemu rozładowany zostaje stan napięcia, który zostaje wywołany dokonanym przestępstwem. Prawo karne pełni również funkcję ochronną. Dzięki niemu zwiększa się ochrona zarówno zdrowia, życia jak i majątku poszczególnych jednostek społeczeństwa.
Perspektywa kary skutecznie hamuje aktywność przestępców sprawiając, że możliwe jest prowadzenie relatywnie spokojnego życia bez obaw o nagłe zagrożenia. Prawo karne również jest gwarancją, że w przypadku popełnienie przestępstwa nada jednostka jest zabezpieczona przed nadmierną ingerencją w jej prawa. Dzięki niemu nawet w przypadku wyrządzeniu szkody każda osoba może liczyć na rekompensatę, która w maksymalnym stopniu wyrówna poniesione koszty. Prawo ów pełni również funkcje zapobiegawcze, wychowawcze i w pośredni sposób skutecznie obniża poziom przestępczości pozwalają na prowadzenie bezpiecznego i szczęśliwego życia.
Artykuł powstał we współpracy ze specjalistami z Kancelarii Adwokackiej PGNG.