Czym są zachowek i sukcesja?

Sporządzanie testamentu, choć dla wielu osób stanowi kwestię niezwykle przykrą i trudną do zrealizowania, jest też jedną z ważniejszych kwestii jakie należy poczynić w swoim życiu. To od testamentu w głównej mierze zależy to, kto otrzyma po zmarłym spadek, a kto zostanie w spadkobraniu całkowicie pominięty. Choć z pozoru najbardziej odpornie do tematu podchodzą osoby, które w swoim mniemaniu nic w życiu nie osiągnęły i nie mają się czym dzielić, doświadczenie pokazuje, że często nawet przedsiębiorcy zapominają o tak ważnej kwestii jak przekazanie prawnych obowiązków zarządzania rodzinną firmą któremuś ze swoich krewnych. Wiele wątpliwości odnośnie testamentu wynika jednak nie z nieporozumień rodzinnych, a zwyczajnego niezrozumienia przepisów i prawa, w tym także pojęć zachowku i sukcesji. Czym są i co oznaczają dla krewnych zmarłego?

Zachowek – czym jest i komu się należy?

Zachowek to część spadku należna najbliższym krewnym zmarłego niezależnie od tego, czy zostali oni powołaniu do spadku w sporządzonym przez zmarłego testamencie. Ustanowienie prawa do zachowku jest oparte na założeniu, że każdy człowiek ma w razie śmierci moralny obowiązek zadbania o swoją rodzinę w postaci pozostawienia im choćby części majątku. W rzeczywistości jednak sprawa okazuje się być bardziej skomplikowana – zachowek może być bowiem egzekwowany wyłącznie wtedy, gdy zmarły pozostawił testament i wyraźnie pominął w nim osoby najbliższe lub wówczas, gdy zapisał im zbyt mała część majątku. Jeżeli testament nie został sporządzony, a majątek zmarłego został rozdysponowany przez zmarłego jeszcze za życia, osoby które nie dostały darowizn mogą wystąpić o zachowek.

Problem zachowku nie istnieje wtedy, gdy osoby do niego uprawnione dostały swoją część majątku w wysokości równej lub wyższej od tej, jaka należałaby się im w formie zachowku. Do pozyskania zachowku uprawnieni są najbliżsi zmarłego, a więc w pierwszej kolejności dzieci, a następnie wnuki i prawnuki, oraz małżonek i rodzice zmarłego, jeśli zostali oni powołani do dziedziczenia z mocy ustawy.

Sukcesja

Sukcesja, czyli następstwo prawne, to w Polsce dość nowa koncepcja dotycząca w głównej mierze właścicieli prywatnych firm. Sukcesja polega na wstąpieniu w ogół lub część praw i obowiązków przez nabywcę ogółu praw. W prawie wyróżnia się obecnie dwa warianty sukcesji – sukcesję syngularną oraz sukcesję uniwersalną. Ta pierwsza odnosi się do nabycia indywidualnie oznaczonego prawa bądź praw, czego doskonałym przykładem może być sprzedaż, zamiana, lub darowizna. Sukcesja uniwersalna dotyczy z kolei sytuacji, w przypadku której nabywca wchodzi w ogół praw i obowiązków zbywcy. Przykładem sukcesji uniwersalnej będzie więc dziedziczenie lub przekształcenie spółek prawa handlowego.

Sukcesja, w przeciwieństwie do zachowku nie jest więc kwestią dotyczącą wyłącznie osób zmarłych. Odnosząc ją jednak do tego kontekstu warto nadmienić, że w przypadku firm rodzinnych sukcesja jest niezwykle ważnym zapiskiem testamentu – dziedziczenie praw do rozporządzania firmą rodzinną to klucz do zapewnienia jej stabilności biznesowej. Sukcesja pozwala tym samym uniknąć kłopotów z podziałem majątku po śmierci – w momencie, gdy osoba świadomie przekazuje majątek konkretnej osobie lub osobom, unika ona podziału majątku na podstawie ogólnodostępnego prawa spadkowego. Dobrze sporządzony plan sukcesji majątkowej nie wyklucza prawa spadkowego, ale wzmacnia jego skuteczność i zapewnia pełną realizację woli zmarłego.


Fachowe usługi prawne w zakresie zachowków, sukcesji i innych świadczy kancelaria Dalkowska Jeżowska.